Human Development Across the Life Cycle Datblygiad Dynol Drwy Gydol Cylchred Bywyd
Childhood 3 - 12 Plentyndod 3 - 12

Between 3 – 5 a child:

• can walk backward and forward; turn and stop well
• can jump off low steps or objects, but find it hard to jump over objects
• will begin to ride tricycles
• can skip unevenly
• can run well
• can stand on one foot for five seconds or more
• will alternate feet when walking down stairs
• can jump on a small trampoline
• can hold a pencil in a pincer grip
• can make shapes out of playdough
• can use round tipped scissors
• is starting to colour neatly.

Between 6 – 9 a child:

• can walk backward quickly
• can skip and run with speed
• can jump over objects and from a height
• can coordinate movements for swimming or bike riding
• will have increased coordination for catching and throwing
• will be able to participate in active games with rules
• will have improved reaction time in responding to thrown balls
• can dress themselves and tie shoelaces
• is independent in all aspects of self-care
• is learning to write within the lines.

Between 10 – 12 a child:

• will enjoy team sports
• will be able to swim
• can use adult type tools such as a hammer or saw
• will have improved handwriting
• will start puberty if a girl.

Rhwng 3 a 5 oed bydd plentyn:

• yn gallu cerdded nôl ac ymlaen; yn troi ac yn stopio'n dda
• yn gallu neidio oddi ar risiau neu wrthrychau isel, ond gall fod yn anodd iddo neidio dros wrthrychau
• yn dechrau reidio beic tair olwyn
• yn gallu sgipio'n anghyson
• yn gallu rhedeg yn dda
• yn gallu sefyll ar un droed am bum eiliad neu fwy
• yn defnyddio'r naill droed a'r llall wrth gerdded i lawr y grisiau
• yn gallu neidio ar drampolïn bach
• yn gallu dal pensil mewn gafael pinsiwrn
• yn gallu gwneud siapiau allan o does chwarae
• yn gallu defnyddio siswrn â blaen crwn
• yn dechrau lliwio'n daclus.

Rhwng 6 a 9 oed bydd plentyn:

• yn gallu cerdded am yn ôl yn gyflym
• yn gallu sgipio a rhedeg yn gyflym
• yn gallu neidio dros wrthrychau ac o uchder
• yn gallu cyd-symud er mwyn nofio neu reidio beic
• yn gallu cyd-symud yn well er mwyn dal a thaflu
• yn gallu cymryd rhan mewn gemau gweithredol sydd â rheolau
• yn ymateb yn well i beli a gaiff eu taflu
• yn gallu gwisgo eu hunain a chlymu lasys
• yn annibynnol ym mhob agwedd ar hunanofal
• yn dysgu ysgrifennu o fewn y llinellau.

Rhwng 10 a 12 oed bydd plentyn:

• yn mwynhau campau tîm
• yn gallu nofio
• yn gallu defnyddio offer math oedolyn fel morthwl neu lif
• wedi datblygu gwell llawysgrifen
• yn dechrau oed aeddfedrwydd yn achos merched.

Between 3 – 5 a child:

• can understand two or three simple things to do at once
• can sort objects by size and type
• is starting to use pitch and tone
• may start to use the past tense
• extends their vocabulary towards 1000-1500 words.

Between 6 – 9 a child:

• can understand similarities and differences
• is beginning to understand more complex grammar
• is a fluent speaker able to make up stories
• can handle books well and can read for pleasure by nine
• understands that text carries meaning
• will take a lively interest in certain subjects by nine
• will read aloud
• will be able to spell certain words.

Between 10 – 12 a child:

• can use and understand very complex language
• will become interested in social issues
• will ask lots of questions and argue if they disagree with a point of view
• will realise that thoughts are private and that people see others differently than they see themselves
• can start to predict the consequences of an action
• will begin to use social media, friends and the news to get information and form opinions
• will develop a better sense of responsibility
• will start to understand how things are connected.

Rhwng 3 a 5 oed bydd plentyn:

• yn gallu deall dau neu dri pheth syml i'w gwneud i gyd ar unwaith
• yn gallu rhoi trefn ar wrthrychau o ran maint a math
• yn dechrau defnyddio traw a thôn
• efallai'n dechrau defnyddio amser y gorffennol
• yn ymestyn ei eirfa y tu hwnt i 1000-1500 o eiriau.

Rhwng 6 a 9 oed bydd plentyn:

• yn gallu deall yr hyn sy'n debyg ac yn wahanol
• yn dechrau deall gramadeg fwy cymhleth
• yn siaradwr rhugl all wneud straeon i fyny
• yn gallu ymdopi â llyfrau'n dda ac yn gallu darllen er pleser erbyn naw oed
• yn deall bod i destun ystyr
• yn ymddiddori'n fawr mewn rhai pynciau erbyn naw oed
• yn darllen yn uchel
• yn gallu sillafu rhai geiriau.

Rhwng 10 a 12 oed bydd plentyn:

• yn gallu defnyddio a deall iaith gymhleth iawn
• yn ymddiddori mewn materion cymdeithasol
• yn gofyn llawer o gwestiynau ac yn dadlau os bydd yn anghytuno â barn rhywun arall
• yn sylweddoli bod yr hyn a feddylir yn breifat a bod pobl yn gweld eraill yn wahanol i'r ffordd maent yn gweld eu hunain
• yn gallu dechrau rhagweld canlyniadau cam gweithredu
• yn dechrau defnyddio'r cyfryngau cymdeithasol, ffrindiau a'r newyddion er mwyn cael gwybodaeth a llunio barn
• yn datblygu gwell ymdeimlad o gyfrifoldeb
• yn dechrau deall sut mae pethau wedi'u cysylltu â'i gilydd.

Between 3 – 5 a child:

• will become less egocentric
• will be more even-tempered and cooperative with parents
• will express more awareness of other people’s feelings
• show an understanding of right and wrong.

Between 6 – 9 a child:

• may begin to develop fears
• will be conscious of self-image and may not want parents kissing them in public
• may develop an interest in collecting things
• will have a conscious understanding of right and wrong.

Between 10 – 12 a child:

• will be uncertain about puberty and changes to their bodies
• will be insecure or have mood swings and struggle with self-esteem (especially in girls)
• may develop body image and eating problems around this age
• will be more aware of their own body and will want privacy.

Rhwng 3 a 5 oed bydd plentyn:

• yn dod yn llai egosentrig
• yn fwy cymedrol ac yn cydweithredu'n fwy â'i rieni
• yn dangos mwy o ymwybyddiaeth o deimladau pobl eraill
• yn dangos dealltwriaeth o'r hyn sy'n dda ac yn ddrwg.

Rhwng 6 a 9 oed bydd plentyn:

• efallai'n dechrau ofni pethau
• yn ymwybodol o hunanddelwedd ac efallai ddim am i'w rieni ei gusanu'n gyhoeddus
• efallai'n dechrau ymddiddori mewn casglu pethau
• yn meddu ar ddealltwriaeth ymwybodol o'r hyn sy'n dda ac yn ddrwg.

Rhwng 10 – 12 oed bydd plentyn:

• yn ansicr am oed aeddfedrwydd a'r newidiadau sy'n digwydd i'w gorff
• yn ansicr neu â hwyliau newidiol ac yn ei chael hi'n anodd ymdopi â hunanbarch (yn enwedig merched)
• yn gallu datblygu problemau o ran delwedd y corff a bwyta tua'r oedran hwn
• yn fwy ymwybodol o'i gorff ei hun ac am gael preifatrwydd.

Between 3 – 5 a child:

• will enjoy dramatic, imaginative play with other children
• will enjoy competitive games but will want to win
• will get better at sharing and taking turns with other children
• will begin to feel more secure and able to cope with unfamiliar surroundings and adults for periods of time
• is becoming more cooperative with adults and likes to help.

Between 6 – 9 a child:

• is becoming less dependent on close adults for support
• enjoys being in groups of other children of similar age
• is becoming more aware of their own gender
• is developing understanding that certain kinds of behaviour are not acceptable
• will have a strong sense of fairness and justice
• starts to form closer friendships at about eight years old
• likes to play with same-sex friends
• still needs an adult to help to sort out arguments and disagreements in play
• can be arrogant and bossy or shy and uncertain.

Between 10 – 12 a child:

• will be strongly influenced by peer group
• will want to fit in with peer group rules
• are becoming increasingly independent from family
• has a deeper understanding of how relationships with others can include more than just common interests
• has a first crush or pretends to have crushes to fit in with peers.

Rhwng 3 a 5 oed bydd plentyn:

• yn mwynhau chwarae dramatig, llawn dychymyg gyda phlant eraill
• yn mwynhau gemau cystadleuol ond am ennill
• yn dod yn well yn rhannu a chymryd ei dro gyda phlant eraill
• yn dechrau teimlo'n fwy sicr ac yn gallu ymdopi ag amgylchiadau ac oedolion anghyfarwydd am gyfnodau o amser
• yn cydweithredu'n fwy ag oedolion ac yn hoffi helpu.

Rhwng 6 a 9 oed bydd plentyn:

• yn dod yn llai dibynnol ar oedolion agos am gymorth
• yn mwynhau bod mewn grwpiau o blant eraill o oedran tebyg
• yn dod yn fwy ymwybodol o'i rywedd ei hun
• yn deall nad yw rhai mathau o ymddygiad yn dderbyniol
• yn meddu ar ymdeimlad cryf o degwch a chyfiawnder
• yn dechrau datblygu cyfeillgarwch agosach oddeutu wyth oed
• yn hoffi chwarae gyda ffrindiau o'r un rhyw
• yn dal i fod angen i oedolyn helpu os bydd dadlau neu anghytuno wrth chwarae
• yn gallu bod yn drahaus a dweud y drefn, neu'n swil ac yn ansicr.

Rhwng 10 a 12 oed bydd plentyn:

• yn cael ei ddylanwadu'n fawr gan grŵp cyfoedion
• am ffitio i mewn â rheolau grŵp cyfoedion
• yn dod yn fwyfwy annibynnol ar y teulu
• yn meddu ar ddealltwriaeth ddofn o'r ffordd y gall cydberthnasau ag eraill gynnwys mwy na dim ond diddordebau cyffredin
• wedi gwirioni ar rywun am y tro cyntaf neu'n ffugio hynny er mwyn ffitio i mewn.