Sgìl, Gallu, Dysgu a Pherfformiad

Cyflwyniad

Mae dysgu sgìl newydd a datblygu sgìl sydd eisoes yn ei le yn golygu bod gofyn i’r hyfforddwr a’r athletwr ddeall beth rydym yn gallu ei ddatblygu a’r ffordd orau o wneud hynny. Er mwyn gwella, mae angen adnabod sgiliau perfformiad a’r dulliau penodol i’w defnyddio.

Cynnwys

  • Deall y cysylltiadau rhwng sgìl, gallu, dysgu a pherfformiad
  • Cromliniau dysgu
  • Dysgu wrth arsylwi
  • Camau dysgu
  • Trosglwyddo dysgu

Deall y cysylltiadau rhwng sgìl gallu, dysgu a pherfformiad

Y cysylltiad rhwng sgìl a gallu yw po fwyaf ydy gallu’r unigolyn, yna hawsa’n byd iddo fo/iddi hi ddysgu sgiliau sy’n defnyddio’r gallu hwnnw, e.e. cymhwyso gallu ydy sgìl a chaiff sgiliau eu dysgu trwy ddefnyddio galluoedd sy’n bodoli eisoes.

Sgìl yw’r 'gallu a ddysgwyd i gyrraedd canlyniadau a gytunwyd ymlaen llaw gyda lefel uchel o bendantrwydd, yn aml gydag isafswm o draul ar amser neu egni neu’r ddau.' (Barbara Knapp 1977)

Mae gallu’n disgrifio priodoleddau corfforol sy’n effeithio ar ein potensial i ymgymryd a chwaraeon penodol. I raddau helaeth, mae galluoedd yn cael eu dylanwadu gan eneteg, h.y. maen nhw’n naturiol neu’n gynhenid. ‘ Mae sgiliau symud yn nodweddion cymharol barhaol , yn gyffredinol o ansawdd ac sy’n cynorthwyo person i gyflawni gweithred benodol’ (Fleishman)

Gallu symud corfforol Sgiliau sy’n ddibynnol ar allu
Cydsymud Cicio pêl, olwyn dro.
Amser ymateb Dychwelyd serf mewn tenis, rhyng-gipiad mewn pêl-rwyd.
Cydbwysedd Sefyll ar y dwylo, glanio naid.

Mae dysgu’n golygu’r newid parhaol mwy neu lai mewn ymddygiad a gaiff ei adlewyrchu mewn perfformiad (Knapp). Mae dysgu’n broses gydol oes – mae hyd yn oed perfformwyr chwaraeon elit yn honni eu bod yn dal i ddysgu am eu camp er mwyn gwella eu perfformiad. Bydd pob dysgwr yn teithio trwy’r camau dysgu gan gymryd eu bod yn cael y cyfle i ymarfer a derbyn adborth.

Perfformiad yw arddangosfa o ddatrys problem neu dasg yn ystod cyfnod o amser, h.y. ffenomen dros-dro ydyw. Rydym i gyd yn gallu meddwl am berfformwyr dawnus iawn sy’n meddu ar ddigonedd o allu sydd weithiau’n tangyflawni.

Y cyswllt rhwng dysgu a pherfformio – fel bo dysgu’n digwydd, rydym fel arfer yn gweld gwellhad graddol mewn perfformiad.

Cromliniau dysgu

Cromliniau dysgu/perfformio – y graddau y gellir mesur dysgu mewn amrywiaeth o ffyrdd: Asesiadau gwrthrychol, e.e. profion

Asesiadau goddrychol

Gellir plotio’r gwelliannau hyn i gynhyrchu cromlin dysgu, fel ei bod yn bosibl, dros gyfnod o amser, i weld sut mae perfformiwr yn gwella. Mae yna amrywiaeth o siapiau i gromlinau dysgu gyda phob un yn rhoi gwybodaeth i ni am raddfa’r dysgu.

TYPICAL CURVES:

Linellol

Mae graddfa’r gwella yn union gydnaws â nifer y sesiynau ymarfer – mae yma wella parhaus.

Cyflymu negyddol

Mae’r siâp hwn yn dangos bod yr unigolyn wedi perfformio’n well yn y sesiynau cynnar nag a wnaeth yn y rhai mwyaf diweddar – mae’r raddfa gwella perfformiad yn arafu. Beth sydd i’w briodoli i hyn? Gall y perfformiwr fod wedi cyrraedd ei botensial, yn derbyn hyfforddiant gwael, syrffed ac ati.

Cyflymu cadarnhaol

Mae’r siâp yn dangos bod yr unigolyn wedi perfformio’n well yn y sesiynau hwyrach nag a wnaeth yn y rhai cynnar ac mae graddfa’r perfformiad yn cyflymu.

Gwastadedd

Mae hyn yn aml yn digwydd pan mae athletwr yn ceisio gwneud gormod ac yn gor-flino, gall fod yn brin ei gymhelliant, wedi cyrraedd ei botensial ac ati.

Cyngor

Gwnewch yn siwr y gallwch roi enghreifftiau ymarferol o alluoedd sy’n gysylltiedig â sgiliau – gweler y tabl uchod. Cofiwch bod sgìl, dysgu a pherfformiad yn cysylltu â chamau dysgu, adborth, math o ymarfer ac ati.

Yn ogystal â gallu dehongli cromlinau perfformio, rydych hefyd angen gallu awgrymu strategaethau i gynnal datblygiad perfformiad.

Mathau o gwestiynau arholiad

1. (a) Mae Ffigwr 1 yn gromlin perfformiad ar gyfer person sy’n dysgu sgìl newydd.

(i) Defnyddiwch Ffigwr 1 i’ch helpu i adnabod beth sy’n digwydd i berfformiad yr unigolyn yn A ac eglurwch y rhesymau posibl am y digwyddiad hwn. [3] (ii) Disgrifiwch strategaethau gwahanol y byddai hyfforddwr neu athro yn eu defnyddio i helpu perfformiwr oresgyn yr hyn sy’n digwydd yn A [3]

Dysgu arsylwadol

Dysgu arsylwadol ac arddangos – Mae damcaniaethwyr dysgu cymdeithasol yn credu ein bod yn dysgu wrth wylio pobl eraill. Caiff hyn ei adnabod fel dysgu arsylwadol. cyfeirir at y person a arsylwir fel ‘model’ a gelwir y broses yn fodelu. Mae athrawon a hyfforddwyr sy’n defnyddio’r theori hon yn defnyddio arddangos fel y prif arf dysgu. Arddangos yw rhoi modelu ar waith. Un broblem gyda dysgu arsylwadol yw nad ydy hyfforddwyr ac athrawon bob amser yn gallu rheoli’r hyn a arsylwir – mae bechgyn yn aml yn datblygu arferion drwg drwy fodelu eu hymddygiad ar bobl broffesiynol y byd chwaraeon, e.e. cwestiynu penderfyniadau dyfarnwyr oherwydd eu bod wedi gweld hyn yn digwydd ar y teledu. Mae Bandura (1977) yn awgrymu bod pedwar o brosesau mewn dysgu arsylwadol:

Prosesau talu sylw Er mwyn gallu efelychu arddangosiad, rhaid i’r dysgwr dalu sylw iddo gan ddefnyddio talu sylw dewisol i adnabod y ciwiau perthnasol. Dylai’r athro/hyfforddwr dynnu sylw at y ciwiau perthnasol.
Prosesau dwyn i gof Dylai’r arsylwr gofio perfformiad y model. Dylai felly greu darlun yn y meddwl. Gellir gwella dwyn i gof drwy ailadrodd arddangosfeydd a pharatoi meddyliol.
Ailadrodd y symudiad Mae hyn yn cyfeirio at ymdrech y dysgwr i ailadrodd y sgil, h.y. copïo’r perfformiad. Dylai arddangosfeydd cydweddu â gallu’r dysgwr. Gellir gwella perfformiad y dysgwr trwy ymarfer a thrwy adborth cynhenid ac allanol.
Prosesau cymelliannol Mae dysgwyr yn tueddu dynwared yr hyn y mae ganddynt ddiddordeb ynddo, felly mae hyn yn perthnasu i pam y byddai dysgwr yn copïo perfformiad y model. Gall statws y model effeithio ar y dynwared (dyna pam y caiff ymddygiad pêl-droedwyr amlwg eu dynwared cymaint!) Bydd cadarnhad allanol o’r model yn cynyddu’r cymhelliant i’w ddynwared.

Camau dysgu

Camau dysgu – Mae Fitts and Posner (1967) yn disgrifio 3 cyfnod o ddysgu

  • Gwybyddol – Dyma’r cyfnod dechreuol. Yn y cyfnod hwn, mae arddangosfeydd yn bwysig ynghyd ag eglurhad llafar clir. Mae’r arddangosfeydd gweledol yn rhoi darlun meddyliol o’r symudiad i’r dysgwr. Gellir defnyddio ciwiau llafar i sicrhau dilyniant cywir y symudiad. Yn y cyfnod hwn, nid yw’r dysgwr yn gallu rhoi sylw i waith am gyfnod hir, felly, dylai cyfarwyddiadau fod yn gryno ac i’r pwynt. Gellir hefyd ddefnyddio cyfarwyddiadau corfforol er mwyn tywys y dysgwr trwy’r symudiad. caiff y cyfnod hwn ei nodweddu gan lawer o gamgymeriadau. Mae angen adborth , yn arbennig y cadanhad o ymatebion cywir i helpu’r dysgwr i symud i’r cyfnod cysylltiadol.
  • Cysylltiadol – Yn y cyfnod hwn, mae gan y dysgwr lun yn ei feddwl o beth sydd ei angen ond mae’n dal i wneud camgymeriadau. Mae patrymau symud yn llifo’n well ac mae’r dysgwr nawr yn dechrau mireinio sgiliau sydd wedi’u dysgu’n dda. Mae’r dysgwr yn dechrau ‘teimlo’r’ symudiad ac felly’n gallu dechrau defnyddio adborth cinesthetig. Fodd bynnag, mae’r dysgwr yn parhau i fod angen adborth gan yr athro/hyfforddwr, yn arbennig o ran y dechneg gywir ac amseru. Mae camgymeriadau angen eu cywiro yn y cyfnod hwn fel nad yw’r dysgwr yn datblygu arferion drwg.
  • Ymreolaethol – Mae patrymau symud wedi’u dysgu ac maen nhw’n cael eu perfformio’n dda ac wedi dod yn ail natur i’r dysgwr. Mae hyn yn golygu nad oes rhaid i’r dysgwr ganolbwyntio ar berfformiad ac felly mae ganddo gapasiti talu sylw ychwangol sy’n ei alluogi i ganolbwyntio ar bethau eraill. Bydd y dysgwr yn gwneud mwy o ddefnydd o wybodaeth cinesthetig ond bydd hefyd yn elwa o adborth mwy technegol gan ei athro/hyfforddwr.

Trosglwyddo dysgu

Mae hyn yn cyfeirio at yr effaith y mae dysgu un dasg yn ei gael ar un arall. Mae’n bwysig nodi nad ydy pob trosglwyddiad o’r fath yn cyfoethogi dysgu. Mae trosglwyddiad yn gysyniad cymhleth ac yn digwydd ar sawl ffurf:

Trosglwyddo cadarnhaol – mae hyn yn digwydd pan mae dysgu blaenorol yn hyrwyddo dysgu’r presennol, e.e. efallai bod trosglwyddiad cadarnhaol o daflu pêl i weithredu cliriad drosben mewn badminton.

Trosglwyddo negyddol – mae hyn yn digwydd pan mae dysgu blaenorol yn cael effaith lesteiriol ar ddysgu tasg newydd, e.e. gall trosglwyddo negyddol ddigwydd i chwaraewr pêl-fasged profiadol wrth iddo ddechrau chwarae pêl rwyd gan y byddai posibilrwydd i’r chwaraewr daflu’r bêl yn rhy bell oherwydd y gwahaniaeth yn ei phwysau.

Trosglwyddo sero – yn yr achos hwn, nid oes gan ddysgu blaenorol unrhyw effaith ar y dysgu presennol, e.e. ni fyddai sgiliau a ddysgwyd mewn pêl-droed yn cael unrhyw effaith wrth i rhywun ddysgu nofio.

Trosglwyddo dwyochrol – dyma’r trosglwyddo rhwng aelodau’r corff – coesau a breichiau.

Trosglwyddo rhagweithiol – yr effaith a gaiff un sgìl ar un sydd eto heb ei dysgu – gall hyn fod yn gadarnhaol, negyddol neu’n sero.

Trosglwyddo ôl-weithredol – yr effaith a gaiff dysgu un sgìl ar un a ddysgwyd yn flaenorol, yma eto gall yr effaith fod yn gadarnhaol, negyddol neu’n sero.

Cyngor

Mae cyswllt agos rhwng camau dysgu a phrosesu gwybodaeth – daw prosesu’n llawer mwy effeithlon wrth i chi symud trwy’r cyfnodau dysgu.

Mathau o gwestiynau arholiad

1. Gan ddefnyddio enghreifftiau, eglurwch sut y mae trosglwyddo dysgu wedi effeithio ar eich performiad mewn chwaraeon. (3)

Gwiriad cyflym

  • Gallu sydd wedi’i ddysgu yw sgìl tra bod gallu ei hun yn gynhenid.
  • Mae sawl ffactor yn effeithio ar y dysgu, mae angen monitro gofalus er mwyn sicrhau nad ydy rhywun yn aros ar wastadedd.
  • Mae damcaniaethwyr dysgu cymdeithasol yn credu ein bod yn dysgu trwy arsylwi pobl eraill. Gelwir hyn y ddysgu arsylwadol.
  • Mae Fitts a Posner (1967) yn disgrifio 3 chyfnod o ddysgu: gwybyddol (dechreuwr); cysylltiadol (yn datblygu); ymreolaethol (wedi meisrioli’r sgìl).
  • Mae trosglwyddo dysgu yn cyfeirio at yr effaith y mae dysgu un dasg yn ei gael ar un arall. Y mae’n bwysig nodi nad ydy pob trosglwyddo’n cyfoethogi dysgu.