Cyfarwyddiadau
Cliciwch ar y tabiau i ddysgu am y gwahanol fesurau. Edrychwch yn ofalus ar y gerdd. Dewiswch pa fesur y mae’r gerdd yn ei ddefnyddio drwy glicio yn y cylch oren. Cliciwch ar y botwm 'Gwirio' i weld a oeddech ydych yn gywir.
- Mae patrwm arbennig i’r gerdd.
- Mae’r llinellau’n odli fesul cwpled, neu mae llinell 2 a 4 o bob pennill yn odli.
- Mae’r penillion yn dilyn yr un mydr neu’r un rhythm â’i gilydd.
- Nid oes cynghanedd fel arfer mewn cerdd mewn mydr ac odl.
- Pennill o dair llinell yw englyn milwr.
- Mae diwedd pob llinell o fewn pob pennill yn odli, ond gall yr odl fod yn acennog neu’n ddiacen.
- Mae saith sillaf ym mhob llinell.
- Mae cynghanedd yn llinell 1 a 3, ac mae’r darn ar ôl y gwant yn cynganeddu â dechrau’r ail linell.
- Mae englyn penfyr yn union yr un peth ag englyn arferol, sef pennill pedair llinell, ond heb y llinell olaf.
- Mae toriad byr (gwant) tua dwy ran o dair y ffordd i mewn i’r llinell gyntaf.
- Mae’r gair cyn y gwant yn odli â llinell 2 a 3. Mae cynghanedd ym mhob llinell.
- Mae 14 llinell mewn soned.
- Mae’n dilyn y patrwm odli: a,b,a,b c,ch,c,ch d,dd,d,dd e,e.
- Mae deg sillaf ym mhob llinell.
- Mae newid cyfeiriad yn arferol rhwng yr wyth llinell gyntaf (yr wythawd) a’r chwe llinell olaf (y chwechawd).
- Nid oes trefn arbennig i’r odli nac i nifer y sillafau.
- Mae mydr neu rythm o fewn y gwahanol linellau, ond nid oes patrwm amlwg yma.
- Mae cynghanedd ym mhob llinell.
Tai Unnos
Sbwriel oes yr iâ oedd y cerrig llyfnion
orweddai'n flêr hyd lannau’r afon:
sbarion a shafins cŷn a morthwyl y rhewlif
a siapiodd bob dyffryn ganrif wrth ganrif:
ac â’r sbwriel cododd ein cyndeidiau'n ddyfal
fwthyn clyd yn nhro'r afon, ar seiliau petryal;
gosod carreg ar garreg rhwng gwyll a gwawr,
a chynnau tân cyn i’r landlord dynnu’r cyfan i lawr;
hawlio darn o dir a’i godi’n aelwyd
drwy nerth bôn braich troi llafur yn freuddwyd:
ar lannau traffyrdd y dinasoedd llwydion,
ac yng nghesail goncrid swyddfeydd gweigion,
dan bontydd ffyrdd osgoi, mewn meysydd parcio mae rhai
yn eu dyblau heno hefyd wrthi’n codi tai,
rhoi trefn ar sbwriel dan y sêr,
hawlio darn o dir â bocsys cardbord blêr.
Iwan Llwyd