Cyfarwyddiadau
Cliciwch ar y tabiau i ddysgu am y gwahanol fesurau. Edrychwch yn ofalus ar y gerdd. Dewiswch pa fesur y mae’r gerdd yn ei ddefnyddio drwy glicio yn y cylch oren. Cliciwch ar y botwm 'Gwirio' i weld a oeddech ydych yn gywir.
- Mae patrwm arbennig i’r gerdd.
- Mae’r llinellau’n odli fesul cwpled, neu mae llinell 2 a 4 o bob pennill yn odli.
- Mae’r penillion yn dilyn yr un mydr neu’r un rhythm â’i gilydd.
- Nid oes cynghanedd fel arfer mewn cerdd mewn mydr ac odl.
- Pennill o dair llinell yw englyn milwr.
- Mae diwedd pob llinell o fewn pob pennill yn odli, ond gall yr odl fod yn acennog neu’n ddiacen.
- Mae saith sillaf ym mhob llinell.
- Mae cynghanedd yn llinell 1 a 3, ac mae’r darn ar ôl y gwant yn cynganeddu â dechrau’r ail linell.
- Mae englyn penfyr yn union yr un peth ag englyn arferol, sef pennill pedair llinell, ond heb y llinell olaf.
- Mae toriad byr (gwant) tua dwy ran o dair y ffordd i mewn i’r llinell gyntaf.
- Mae’r gair cyn y gwant yn odli â llinell 2 a 3. Mae cynghanedd ym mhob llinell.
- Mae 14 llinell mewn soned.
- Mae’n dilyn y patrwm odli: a,b,a,b c,ch,c,ch d,dd,d,dd e,e.
- Mae deg sillaf ym mhob llinell.
- Mae newid cyfeiriad yn arferol rhwng yr wyth llinell gyntaf (yr wythawd) a’r chwe llinell olaf (y chwechawd).
- Nid oes trefn arbennig i’r odli nac i nifer y sillafau.
- Mae mydr neu rythm o fewn y gwahanol linellau, ond nid oes patrwm amlwg yma.
- Mae cynghanedd ym mhob llinell.
Eifionydd
O olwg hagrwch Cynnydd
Ar wyneb trist y Gwaith
Mae bro rhwng môr a mynydd
Heb arni staen na chraith,
Ond lle bu’r arad ar y ffridd
Yn rhwygo’r gwanwyn pêr o'r pridd.
Draw o ymryson ynfyd
Chwerw'r newyddfyd blin,
Mae yno flas y cynfyd
Yn aros fel hen win:
Hen, hen yw murmur llawer man
Sydd rhwng dwy afon yn Rhos Lan.
A llonydd gorffenedig
Yw llonydd y Lôn Goed,
O fwa’i tho plethedig
I'w glaslawr dan fy nhroed.
I lan na thref nid arwain ddim,
Ond hynny nid yw ofid im.
O! mwyn yw cyrraedd canol
Y tawel gwmwd hwn,
O’m dyffryn diwydiannol
A dull y byd a wn;
A rhodio'i heddwch wrthyf f'hun,
Neu gydag enaid hoff, cytûn.
R. Williams Parry